Αγριόκουρκος: Το στολίδι των δασών της Δ. Ροδόπης

Κείμενο: Γιώργος Χανδρινός, Ορνιθολόγος

Ο αγριόκουρκος Tetrao urogallus είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος ορνιθόμορφο πουλί του Βορείου Ημισφαιρίου. Διμορφικό είδος με τα θηλυκά να έχουν μικρότερο μέγεθος και κρυπτικά, μουντά, καφετί χρώματα, ενώ τα αρσενικά είναι πολύ μεγαλύτερα με σκούρο-πράσινο, μεταλλικό χρώμα στο λαιμό και εντυπωσιακή ουρά που την εποχή της ερωτοτροπίας ανοίγει σαν βεντάλια. Ο αγριόκουρκος έχει ευρεία κατανομή στην Δυτική Παλαιαρκτική, αλλά στην Ελλάδα είναι σπάνιο και πολύ τοπικό επιδημητικό είδος. Η χώρα μας είναι το νοτιότερο όριο της γεωγραφικής κατανομής του αγριόκουρκου στην Δυτική Παλαιαρκτική, ο δε ελληνικός πληθυσμός είναι απομονωμένος από τους υπόλοιπους των Βαλκανίων. Η πρώτη του φωλιά σε ελληνικό έδαφος βρέθηκε στα δάση της Ξάνθης μόλις στις 22.5.1981.

Σήμερα απαντάται σχεδόν μόνο στα πυκνά, παρθένα δάση της Δυτικής Ροδόπης, ενώ ελάχιστα ζευγάρια πιθανότατα υπάρχουν και σε 2-3 ακόμα βουνά της Βόρειας Ελλάδας. Το μέγεθος του ελληνικού πληθυσμού δεν είναι επακριβώς γνωστό: το 1989 η πρώτη εκτίμηση τον υπολόγιζε σε 330 – 380 άτομα, ενώ σήμερα ο πληθυσμός φαίνεται ότι έχει μειωθεί.

Στην Δυτική Ροδόπη, o αγριόκουρκος απαντάται σε πυκνά, ώριμα, μικτά δάση από μαύρη και δασική πεύκη, ερυθρελάτη, οξυά κλπ, με πυκνό υπόροφο και μικρά ξέφωτα, μεταξύ 600-1000μ. Η οικολογία / βιολογία του στην Ελλάδα δεν είναι γνωστή. Τον χειμώνα τρέφεται αποκλειστικά σχεδόν με πευκοβελόνες, την άνοιξη μέχρι και αργά το καλοκαίρι με διάφορα άλλα είδη φυτών και από το καλοκαίρι μέχρι και αρχές του χειμώνα με έντομα. Τα μύρτιλλα και άλλα παρόμοια φρούτα του δάσους αποτελούν πολύ σημαντική πηγή τροφής, ιδιαίτερα για τα μικρά πουλιά τους πρώτους μήνες της ζωής τους.

Αν και προστατεύεται από την ελληνική νομοθεσία, ο αγριόκουρκος χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα τρωτό είδος. Απειλείται κυρίως από την λαθροθηρία και την κακή εφαρμογή των πρακτικών της δασικής εκμετάλλευσης (διάνοιξη μεγάλου δικτύου δασικών δρόμων, μη ελεγχόμενες υλοτομίες, ενόχληση κ.α.). Για την προστασία του είδους, απαιτούνται μέτρα όπως η μελέτη της οικολογίας / βιολογίας του, η επέκταση των πυρήνων αυστηρής προστασίας του δάσους με παράλληλη απαγόρευση του κυνηγιού και ο αυστηρότατος έλεγχος της λαθροθηρίας και την άσκοπης κίνησης στο δάσος.