Μουσεία και εκπαίδευση ενηλίκων
της Ελευθερίας Παπακώστα, Υπεύθυνης Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων & Προγραμματισμού
«Όσο ζω μαθαίνω» είπε ο Σωκράτης πριν 2500 περίπου χρόνια. Η φράση αυτή παραμένει πιο επίκαιρη από ποτέ. Σήμερα, στην εποχή των ραγδαίων εξελίξεων, η δυνατότητα κατανόησης του κόσμου που μας περιβάλλει καθίσταται ολοένα και πιο πολύπλοκη και η συνεχής διεύρυνση των γνώσεων είναι ίσως ο μοναδικός τρόπος να ανταποκριθούμε επαρκώς σε προσωπικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Άλλωστε ένα από τα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης είναι ο αέναος χαρακτήρας της.
Όπως σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης έτσι και στην περίπτωση της «διά βίου μάθησης» χρειάζονται ορισμένες δομές. Στη χώρα μας, όπως και στο εξωτερικό, υπάρχουν αντίστοιχες που μπορούν να την υποστηρίξουν. Βέβαια το πόσο αυτές ανταποκρίνονται επαρκώς δεν αποτελεί αντικείμενο του συγκεκριμένου άρθρου. Λαμβάνοντας υπόψη όμως το τεράστιο έργο που πρέπει να επιτελεστεί και τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες, αντιλαμβάνεται κανείς πως δίπλα σε αυτές τις δημόσιες κατά κύριο λόγο δομές, θα πρέπει να αναπτυχθούν και άλλες.
Στην κατεύθυνση αυτή, τα μουσεία μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Η εκπαιδευτική τους διάσταση είναι πλέον αναγνωρισμένη, όμως στο μεγαλύτερο μέρος της αφορά το μαθητικό κοινό. Η οργανωμένη εκ μέρους τους παροχή γνώσης προς ενηλίκους είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.
Τα στοιχεία που προκύπτουν από σχετική έρευνα του 1994, για το National Report on Museum Education, είναι δραματικά επίκαιρα. Παρουσιάζοντας την εκπαίδευση που παρέχεται σε ενηλίκους από μουσεία στην Αγγλία, προκύπτει πως από τα 566 μουσεία που συμμετείχαν στην έρευνα, το 46% πραγματοποιεί διαλέξεις για ενηλίκους, το 43% εκδόσεις και το 31% οργανωμένες δραστηριότητες για μαθητές και ενηλίκους. Δηλαδή περισσότερα από τα μισά μουσεία δεν παρουσιάζουν κανενός είδους παροχή!
Γιατί όμως υπάρχει αυτό το πρόβλημα; Ποιες είναι οι δυσκολίες που οδήγησαν στην επικράτηση της αντίληψης ότι ο εκπαιδευτικός ρόλος των μουσείων οριοθετείται στενά και μόνο στα πλαίσια του σχολικού βίου του ανθρώπου; Απαιτεί πράγματι ιδιαίτερη προσπάθεια η συγκρότηση προγραμμάτων για ενηλίκους;
Μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες για τη σύσταση προγραμμάτων για ενηλίκους είναι η ανομοιογένεια των ομάδων που θα συμμετέχουν σε αυτά. Αυτή καθορίζεται όχι μόνο από το φύλο και την ηλικία αλλά και από την κοινωνικοοικονομική θέση, την εκπαίδευση, το είδος και το επίπεδο των εμπειριών κάθε μέλους που τελικά προσδιορίζει τα ενδιαφέροντα του. Η ανομοιογένεια αυτή δείχνει και την ύπαρξη διαφορετικών γνωστικών αναγκών όπως και την ανάγκη προσαρμογής του εκάστοτε προγράμματος σε αυτή.
Σημαντικός είναι και εδώ ο ρόλος του εκπαιδευτικού, ο οποίος σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να έχει τον ρόλο της αυθεντίας. Δεν απευθύνεται σε «άγραφους πίνακες», αλλά σε άτομα με γνώσεις και εμπειρίες, τις οποίες πρέπει να σεβαστεί και να αξιοποιεί ώστε να καλύψει τις βαθύτερες ανάγκες τους, πάντα με την ενεργή τους συμμετοχή.
Η έλλειψη χρηματοδοτικών εργαλείων δρα επίσης ανασταλτικά, καθώς όχι απλά εμποδίζει τη θέσπιση των προγραμμάτων αλλά αποτρέπει ακόμη και τη διενέργεια μιας απλής διάλεξης.
Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων και Μουσείο Μανιταριών δεν έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα να ξεφύγουμε από τον κανόνα της παραδοσιακής διδασκαλίας. Αρκούμαστε μέχρι στιγμής κυρίως σε από καθέδρας παρουσιάσεις, οι οποίες ασφαλώς προσφέρουν, όμως σε καμία περίπτωση δεν καλύπτουν το επιθυμητό. Ήδη είμαστε όμως σε επαφή με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις, προκειμένου σύντομα να ανταποκριθούμε στις υπαρκτές ανάγκες. Η θέληση, η διάθεση και η πίστη ότι θα τα καταφέρουμε υπάρχει και είμαστε βέβαιοι για τα αποτελέσματα.
