Ο Δαρβίνος και οι νάνοι ελέφαντες που έζησαν στην Κρήτη

του Γιώργου Ουρανού, Γεωλόγου

Στην Κρήτη κάποτε έζησαν νάνοι Ελέφαντες, Ιπποπόταμοι και Ελάφια καθώς και διάφορα μεγαλόσωμα τρωκτικά που τώρα πια δεν υπάρχουν.

Και βέβαια προκύπτουν ερωτηματικά για το πώς ήρθαν σε ένα νησί όπως η Κρήτη, αλλά και για το πώς εξαφανίστηκαν και για ποιο λόγο.

Πρώτα απ’ όλα όμως πρέπει να αναλογιστούμε πώς η Γεωλογία και η Παλαιοντολογία μετράει τον χρόνο. Πολύ διαφορετικά από την κλασσική ιστορία .

Κατά τους ιστορικούς, αναφερόμαστε στο Βυζάντιο έως και 1700 χρόνια πριν, στην Κνωσσό και στους Μινωίτες έως και 3.500 χρόνια ή στα προϊστορικά χρόνια πριν από 5.000-6.000 χρόνια.

Οι Γεωλόγοι όμως αναφέρονται για παράδειγμα σε 700.000 χρόνια από την Εποχή των Παγετώνων ή και 25.000.000 χρόνια από την δημιουργία της θάλασσας Τηθύος, που υπήρχε στο σημερινό χώρο της Μεσογείου ή και πολύ παλαιότερα!

Στην Δυτική Κρήτη, στην Βόρεια ακτογραμμή, σε παραθαλάσσια σπήλαια από την πόλη του  Ρεθύμνου και δυτικότερα, έχουν βρεθεί χαυλιόδοντες και πολλά οστά από νάνους Ελέφαντες.

Τα σπήλαια αυτά, βρίσκονται δυτικά της πόλης του Ρεθύμνου και έως σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων στη έντονα βραχώδη ακτογραμμή.

Το μεγαλύτερο από αυτά, βρίσκεται στη θέση «Μύτη του Γρύντα»,και εκεί έχουν βρεθεί σημαντικά παλαιοντολογικά ευρήματα που ανέσκαψε και μελέτησε ο Γερμανός καθηγητής Γεωλογίας Siegfried Kuss ο οποίος επισκέπτονταν το Ρέθυμνο και την Κρήτη από το 1962 .

Στο συγκεκριμένο αυτό είδος Ελεφάντων, του οποίου το ύψος δεν ξεπερνούσε το 1,5 μέτρο, δόθηκε η επιστημονική ονομασία Εlephas Creutzburgi .

Επίσης στο οροπέδιο του Καθαρού, στην Κριτσά Λασιθίου, μελετήθηκαν από τον κ. Μ.Δερμιτζάκη, Καθηγητή Παλαιοντολογίας του ΕΚΠΑ, εκατοντάδες οστά από νάνους Ιπποπόταμους που έζησαν από 540.000 έως και 14.000 χρόνια πριν, κατά τις μελέτες του Καθηγητή.

Στο σπήλαιο Γρύντα που είναι ασύλητο και στο οποίο υπάρχουν ακόμη χαυλιόδοντες και μεγάλα οστά, θα μπορούσαν να διατηρηθούν τα ευρήματα στη θέση τους, ως ένα ζωντανό ανοικτό Παλαιοντολογικό μουσείο Νάνων Ελεφάντων 700.000 ετών, και που ίσως θα είναι το μοναδικό στην Ευρώπη αν όχι σε όλο τον κόσμο!

Κατά την υπόθεση εργασίας αυτή γεννιούνται δύο εύλογα ερωτήματα ανάμεσα σε άλλα. Πώς βρέθηκαν οι Ελέφαντες σε ένα νησί, την Κρήτη, και γιατί είχαν το μέγεθος των νάνων;

Στο πρώτο η απάντηση είναι το ότι τόσο η Κρήτη, όσο και ολόκληρος ο χώρος του Αιγαίου, δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν,  δεν είχαν τη σημερινή τους μορφή, αλλά συνδεόταν με ηπειρωτικές περιοχές όπως η Μικρά Ασία ή ίσως και η Πελοπόννησος, οπότε οι Ελέφαντες πέρασαν στην Κρήτη μέσω αυτής της οδού.

Κατά τον Καθηγητή Δερμιτζάκη σε μία άλλη εκδοχή, την Εποχή των Παγετώνων, η στάθμη της θάλασσας είχε κατέβει πολύ, με αποτέλεσμα η απόσταση Κρήτης – Πελοποννήσου να είχε μικρύνει αρκετά ώστε οι Ελέφαντες και οι Ιπποπόταμοι κολυμπώντας κατάφεραν από την ηπειρωτική περιοχή να περάσουν στην Κρήτη.

Στο δεύτερο ερώτημα, η απάντηση είναι εκείνη, που αποτέλεσε και την αφορμή για τον τίτλο του παρόντος και την εμπλοκή του Δαρβίνου.

Οι Ελέφαντες όταν μετανάστευσαν στο νησί, είχαν κανονικό μέγεθος.

Με την πάροδο των γεωλογικών αιώνων, και εφόσον η Κρήτη είχε αποκοπεί ή απομακρυνθεί από τις ηπειρωτικές περιοχές, δεν διέθετε απεριόριστες ποσότητες βλάστησης, ώστε να τρέφονται οι Ελέφαντες και τα υπόλοιπα μεγαλόσωμα χορτοφάγα θηλαστικά .

Σύμφωνα λοιπόν με τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου που υποστηρίζει την αναγκαία προσαρμογή των  οργανισμών στο περιβάλλον τους για την επιβίωσή τους, οι Ελέφαντες για να καταφέρουν να επιζήσουν ως είδος στο νησί, θα έπρεπε να αποκτήσουν τέτοιο μέγεθος ώστε να μπορούν να καλύπτονται διατροφικά με λιγότερες ποσότητες τροφής.

Έτσι λοιπόν, μίκραιναν σταδιακά φτάνοντας στο μέγεθος του νάνου , ώστε να υπάρχει ισορροπία σύμφωνα με τις δυνατότητες που υπήρχαν για τη διατροφής τους .

Τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά τόσο για την περιοχή της Κρήτης, όσο και για την επιστημονική κοινότητα.

Ωστόσο μένει να απαντηθούν ερωτήματα όπως:

Γιατί και πότε εξέλειψαν από την Κρήτη οι νάνοι Ελέφαντες καθώς και γιατί βρίσκονται τα απολιθώματά τους σε μαζικά κενοτάφια σε παράκτια σπήλαια;