ΒΑΣΙΛΑΕΤΟΣ: Ο ΑΕΤΟΣ ΤΩΝ ΠΕΔΙΑΔΩΝ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Κείμενο: Γιώργος Χανδρινός / Ορνιθολόγος
Ο Βασιλαετός Aquila heliaca είναι ο δεύτερος σε μέγεθος αετός της Ελλάδας μετά τον Χρυσαετό. Έχει την ίδια σωματοδομή με αυτόν, αλλά στα ενήλικα ο χρωματισμός είναι πιό σκούρος, με ξανθό σβέρκο και ένα ασαφές V απο άσπρα φτερά στην πλάτη. Τα νεαρά είναι ξανθόχρωμα με καφέ κάθετες ρίγες και πιτσιλιές και σκουροκάστανες φτερούγες. Επειδή όταν γυροπετά, κρατά τα φτερά στο ίδιο επίπεδο με το σώμα και έτσι μοιάζει με σταυρό, πολλοί χωρικοί τον λένε και «Σταυραετό».
Κοινό στην Ελλάδα και με ευρεία κατανομή είδος μέχρι την δεκαετία του ’60, ο πληθυσμός του Βασιλαετού υπέστη δραματική μείωση. Τα τελευταία γνωστά ζευγάρια επιβίωναν στο νότιο τμήμα του Ν. Έβρου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’80 σήμερα δε το είδος δεν φωλιάζει πλέον στη χώρα μας. Παραμένει ωστόσο σπάνιος και τοπικός χειμερινός επισκέπτης, με μέσο όρο τα 3-4 άτομα ετησίως, κυρίως στους μεγάλους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας ( Δέλτα Έβρου, Λ. Κερκίνη, Δέλτα Καλαμά κ.α.), ενω λίγα άτομα, κυρίως νεαρά, μεταναστεύουν νότια το φθινόπωρο κατά μήκος των ακτών του Ιονίου ( Μεσολόγγι, Δ. Πελοπόννησος κλπ). Σύμφωνα με 10 επανευρέσεις στην Ελλάδα δακτυλιωμένων Βασιλαετών, τα πουλιά αυτά προέρχονται από την Ουγγαρία (5), τη Σλοβακία (4) και τη Βουλγαρία.
Είναι ο μόνος αετός πού ζεί σε πεδινές / ημιπεδινές εκτάσεις, συνήθως χαμηλότερα των 600μ. Φωλιάζει σε δένδρα, συνήθως σε πεδινά και παραποτάμια δάση και αναζητεί την τροφή του σε ανοιχτές στεπώδεις εκτάσεις και καλλιέργειες, ενώ το χειμώνα συχνάζει σε μεγάλους υγροτόπους. Κατά την περίοδο αναπαραγωγής τρέφεται με μικρού ως μεσαίου μεγέθους θηλαστικά, ερπετά και πουλιά, ενώ το χειμώνα κυρίως με υδρόβια πουλιά, συχνά δε και με ψοφίμια. Στη Μακεδονία και τη Θράκη οι λαγόγυροι ήταν κάποτε, βασική λεία του.
Οι κύριες απειλές που αντιμετωπίζει το είδος είναι η υποβάθμιση των πεδινών και παραποτάμιων δασών και των υγροτόπων, η μείωση της λείας του, η λαθροθηρία και τα δηλητηριασμένα δολώματα. Παρά το ότι, παλαιότερα, φώλιαζαν ακόμη και κοντά σε οικισμούς, οι Βασιλαετοί είναι πολύ ευάλωτοι ιδίως κατά την αναπαραγωγική περίοδο.
Σύμφωνα με το «Κόκκινο Βιβλίο», ο Βασιλαετός χαρακτηρίζεται ως είδος «Κρισίμως Κινδυνεύον – CR», ευτυχώς δε ολόκληρος ο διαχειμάζων πληθυσμός του απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ / Natura 2000. Στην περιοχή του Ε.Π. Δαδιάς τρέφεται συχνά στην ταΐστρα για τους γύπες. Η προστασία του είδους στην Ελλάδα πρέπει να επικεντρωθεί στην συστηματική παρακολούθηση του πληθυσμού του σε συνδυασμό με αυστηρό έλεγχο της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων και της λαθροθηρίας κυρίως στην περίοδο της μετανάστευσης. Σε γειτονικές χώρες (Βουλγαρία, Β.Μακεδονία κλπ) υπάρχουν αρκετά ζευγάρια του είδους, κι έτσι ο Βασιλαετός θα μπορούσε να επαναποικίσει την Ελλάδα και να φωλιάσει ξανά.