Βικτωριανά έκθεματα: 180 χρόνια ιστορίας
του Δημήτριου Μπίζου, Υπεύθυνου Ανάδειξης και Συντήρησης Εκθεμάτων
Ρυθμίζουμε τη μηχανή του χρόνου 180 χρόνια πριν και κάνουμε μία στάση στη Βικτωριανή εποχή. Είναι η περίοδος της βασίλισσας Βικτωρίας. Ανέβηκε στο θρόνο της Μεγάλης Βρετανίας στις 20 Ιουνίου 1837 σε ηλίκια 18 χρονών.
Η Βικτώρια εθεωρείτο πεισματάρα, σκυθρωπή, αγέλαστη, σεμνότυφη και κυβέρνησε τη Μεγάλη Βρετανία για 64 χρόνια, έως το θάνατό της, στις 22 Ιανουαρίου του 1901. Στα χρόνια της Βικτωρίας, η χώρα της έφτασε στη μέγιστη ακμή και όπως χαρακτηριστικά λεγόταν: “ο ήλιος της βρετανικής αυτοκρατορίας δεν έδυε ποτέ”. Ήταν μία μακρά περίοδος ευημερίας και εθνικής αυτοπεποίθησης για τη Βρετανία.
Σε αυτήν την εποχή, μεταξύ των επαγγέλμάτων που γνώρισαν μέγαλη άνθιση ήταν και εκείνο του ταριχευτή ζώων. Υπήρχαν χιλιάδες ταριχευτές που διατηρούσαν εργαστήρια ταρίχευσης, καθώς επίσης και καταστήματα στις βιτρίνες των οποίων ήταν εκτεθειμένα διάφορα τρόπαια ή και ολόκληρα ζώα. Στη βικτωριανή εποχή τα ταριχευμένα ζώα εθεωρούντο αντικείμενα υψηλής αισθητικής. Χαρακτηριστικό των βικτωριανών εκθεμάτων ήταν τα βιτρινάκια, που κατασκευάζονταν από ξύλο και γυαλί και τοποθετούνταν μέσα διάφορα ταριχευμένα πουλιά, με τον αντίστοιχο βιότοπο και ζωγραφική στο φόντο (κάτι σαν μικρό διόραμα). Στο Μουσείο μας μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει τρία τέτοιου είδους βικτωριανά εκθέματα, εξαιρετικής αισθητικής και μεγαλοπρέπειας, καθώς και ορισμένα ακόμη εκτός των βιτρινών.
Τα περισσότερα μουσεία της Μεγάλης Βρετανίας κοσμούνται σήμερα από πληθώρα βικτωριανών εκθεμάτων, έργα των μεγαλύτερων ταριχευτών εκείνης της περιόδου. Ένας από τους κορυφαίους ταριχευτές αυτής της εποχής ήταν ο Rowland Ward (1848-1912). Ήταν Βρετανός και ίδρυσε την εταιρεία Rowland Ward Limited of Piccadilly. Εκτός από πουλιά και μεγάλα ζώα της Αφρικής, έφτιαχνε και ιδιαίτερα έπιπλα, με μεγάλη ζήτηση εκείνη την εποχή, όπως λόγου χάρη σκαμπό και ομπρελοθήκες από πόδια ελέφαντα και ρινόκερου. Ο ίδιος ήταν επίσης συγγραφέας βιβλίων Φυσικής Ιστορίας, καθώς και βιβλίων σχετικών με το κυνήγι μεγάλων θηραμάτων. Από τα πιο διάσημα έργα του, με διαχρονική άξία ήταν η σειρά των βιβλίων Big Game, η έκδοση της οποίας ξεκίνησε το 1892 και to 2014 κυκλοφόρησε η εικοστή ένατη έκδοσή της! Τα βιβλία αυτά, εκτός των άλλων, περιέχουν και μετρήσεις των διαστάσεων ζώων κάθε είδους για την κατασκευή μοντέλων ταρίχευσης και είναι τα παλαιότερα τέτοιου είδους βιβλία που υπάρχουν.
Το Μουσείο μας φιλοξενεί μια Μεγάλη Ωτίδα (Otis tarda) δημιούργημα αυτού του μεγάλου ταριχευτή, η οποία εκτίθεται όπως ακριβώς ήταν την εποχή που δημιουργήθηκε.
Εκείνη την περίοδο, όπως ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί, δεν υπήρχαν νόμοι για την προστασία των ειδών όπως σήμερα. Έτσι, όλα τα βικτωριανά εκθέματα ήταν ζώα, που προέρχονταν από κυνηγετικές δραστηριότητες. Οι ίδιοι οι ταριχευτές διοργάνωναν πολυήμερα ταξίδια με κάρα προς αναζήτηση όλων των ειδών που υπήρχαν στη φύση.
Σήμερα ασφαλώς δεν συμβαίνει το ίδιο. Υπάρχει ένα πλούσιο διεθνές νομικό πλαίσιο, το όποιο προστατεύει κάθε μέλος του ζωικού βασιλείου. Τα ζώα κατατάσσονται σε κατηγορίες, ανάλογα με το μέγεθος του κινδύνου εξαφάνισης τους, ενώ η εμπορία τους, είτε είναι ζωντάνα, είτε είναι ταριχευμένα, διέπεται από αυστηρότατους κανόνες και μεγάλες ποινές για τους παραβάτες.
Ειδικότερα για ορισμένες κατηγορίες, υπάρχει διεθνή σύμβαση CITES, η οποία αποσκοπεί στην προστασία πολλών ειδών άγριων ζώων και φυτών με τον έλεγχο του εμπορίου τους, ώστε να μην αποτελεί αυτό απειλή για την επιβίωση τους στη φύση. Τα κράτη –μέλη της σύμβασης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αποδέχονται ενιαίους κανόνες διακίνησης και εμπορίας, που συνοδεύονται απο συγκεκριμένα πιστοποιητικά. Διαφορετικά, κάθε κατοχή ζώου, που εμπίπτει στη σύμβαση, είναι παράνομη.
Είναι αυτονόητο ότι το Μουσείο μας όχι μόνο διαθέτει τα απαραίτητα έγγραφα για τα ζώα που εκτίθενται σε αυτό, αλλά αγωνίζεται με σθένος απέναντι σε κάθε μορφή παράνομης δραστηριότητας σχετικής με τα ζώα και ευρύτερα με το περιβάλλον.
