ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Τι είναι, που στοχεύει και γιατί είναι αναγκαία στην εποχή μας;
Στην εποχή μας η σχέση ανθρώπου και φύσης βρίσκεται σε κρίση και αυτό γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έδωσε την πρέπουσα σημασία στη διατήρηση της ισορροπίας του φυσικού οικοσυστήματος και σταδιακά διατάραξε τη λειτουργία του σε όλα τα επίπεδα. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί ριζικά αυτή η κρίση, απαραίτητη κρίνεται η στροφή προς τον κλάδο της Εκπαίδευσης, ο οποίος αποτελεί συχνά πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια νέων στάσεων και συμπεριφορών στα άτομα και ειδικότερα στους μικρούς μαθητές, τους μελλοντικούς πολίτες του κόσμου. Στην προκειμένη περίπτωση η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Π.Ε.) είναι αυτή που θα προσφέρει τη λύση. Ωστόσο πολλοί είναι αυτοί που αγνοούν το περιεχόμενό της και τους τρόπους με τους οποίους η Π.Ε. μπορεί να προσφέρει τα μέγιστα στην αποκατάσταση αυτής της σχέσης.
Η Π. Ε. κάνει την εμφάνισή της για πρώτη φορά στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα με τη μορφή εξωσχολικών δραστηριοτήτων που στόχο είχαν τη μείωση της αλόγιστης χρήσης των φυσικών πόρων και απευθυνόταν σε ειδικές κατηγορίες ατόμων, όπως για παράδειγμα σε φοιτητές βιολογίας. Στην πορεία όμως διευρύνθηκε και ενέπλεξε και κοινωνικούς, πολιτισμικούς και οικονομικούς παράγοντές, αφού έγινε σαφές ότι αυτοί είναι καθοριστικοί στη σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους αλλά και με τη φύση.
Η Π.Ε. αποτελεί ένα πολυδιάστατο θέμα γι’ αυτό και ο ορισμός της μπορεί να γίνει δύσκολος. Παρ’ όλα αυτά ο επικρατέστερος ορισμός είναι αυτός που έχει δώσει η United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation (UNESCO) στη Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό «…η Π.Ε. είναι μια εκπαιδευτική διαδικασία η οποία επιδιώκει να διαμορφώσει συνειδητούς πολίτες με γνώσεις, ευαισθησία, φαντασία και επίγνωση των σχέσεων που τους συνδέει με το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, έτοιμους να προτείνουν λύσεις και να συμμετέχουν στη λήψη και εκτέλεση αποφάσεων» (UNESCO, 1972).
Η Π.Ε. δεν περιορίζεται στην μετάδοση αποσπασματικών περιβαλλοντικών γνώσεων. Αντίθετα έχει ως σκοπό «…τη διαμόρφωση ενός παγκόσμιου πληθυσμού, που να είναι ενήμερος και να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και τα προβλήματά του και να έχει τη γνώση, τις δεξιότητες, τις στάσεις και τη διάθεση να εργάζεται ατομικά και συλλογικά για την επίλυση τρεχόντων περιβαλλοντικών προβλημάτων και πρόληψη νέων»(Παπαδημητρίου, 1998).
Αποτελεί μια δυναμική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από συνέχεια, είναι προσανατολισμένη στο μέλλον, απευθύνεται σε όλα τα άτομα, ανεξαρτήτως ηλικίας και επαγγέλματος σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Κεντρικός πυρήνα της Π.Ε. είναι η ολιστική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος είναι μέρος ενός συστήματος, το οποίο περιλαμβάνει την ατμόσφαιρα, το έδαφος, τα φυτά, τα ορυκτά, τα ζώα και τους μικροοργανισμούς που λειτουργούν όλα μαζί για να συντηρούν αυτό το σύστημα.
Οι πέντε βασικοί αντικειμενικοί στόχοι της Π.Ε., όπως ορίστηκαν από την UNESCO (1977) στη Διάσκεψη της Τιφλίδας και οι οποίοι θα πρέπει να κατακτηθούν από τα άτομα και τις ομάδες μέσα από αυτή είναι οι εξής:
- Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση για το περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά προβλήματα
- Η γνώση και η κατανόηση του περιβάλλοντος και των περιβαλλοντικών προβλημάτων
- Η διάθεση ενδιαφέροντος για το περιβάλλον
- Οι δεξιότητες για την ταυτοποίηση και την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων
- Η ενεργός συμμετοχή στην επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων
Συμπερασματικά, η Π.Ε. κρίνεται αναγκαία διότι δύναται να αποτελέσει μια από τις αποτελεσματικότερες λύσεις στα περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία συνεχώς αυξάνονται, όπως είναι λόγου χάρη η ρύπανση του περιβάλλοντος λόγω του αλόγιστου καταναλωτισμού, η ασυνείδητη χρήση των πηγών ενέργειας και ο βασανισμός, η θανάτωση και η απειλή της εξαφάνισης διαφόρων ειδών ζωής. Μέσα από την Π.Ε. οι άνθρωποι θα διαμορφώσουν θετικές στάσεις απέναντι στο περιβάλλον, θα γίνουν περιβαλλοντικά υπεύθυνοι πολίτες, θα εμπλέκονται ενεργά στην επίλυση των οικολογικών προβλημάτων και θα δρουν σκεπτόμενοι το συνολικό και όχι το ατομικό συμφέρον.
Βιβλιογραφία
Παπαδημητρίου, Β. (1998). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Σχολείο: Μια διαχρονική Θεώρηση. Αθήνα: Παπασωτηρίου.
Report of the United Nations Conference on the Human Environment (Stockholm, 5-16 June 1972). United Nations.
UNESCO (1977).Conferences intergouvernementale sur l’ education relative a l’ environment (Tbilissi, 14-26 Oct. 1977).Rapport final. Paris: UNESCO.
Φωτεινή Μάη, MSc Νηπιαγωγός
