Τα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας στην Ελλάδα
του Λεγάκι Αναστάσιου, Αναπληρωτή Καθηγητή Ζωολογίας, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος στη σημερινή Ελλάδα συνεχίζεται με ταχύ ρυθμό καθώς δεν υπάρχουν μηχανισμοί και θεσμοί που να μπορούν να στηρίξουν τις προσπάθειες αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού. Μια από τις σημαντικότερες ελλείψεις είναι η σωστή ενημέρωση του κοινού για τη φύση, τις λειτουργίες της και τις καταστροφές που προκαλεί ο άνθρωπος. Ο σωστά ενημερωμένος πολίτης είναι ο καλύτερος προστάτης της φύσης γιατί γνωρίζει την αξία της. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχουν εξειδικευμένα στελέχη για να εφαρμόσουν μια πολιτική προστασίας. Δεν μπορούμε να περιμένουμε από άτομα και υπηρεσίες χωρίς ειδικές γνώσεις να προσφέρουν λύσεις στα πολύπλοκα προβλήματα που αντιμετωπίζει το φυσικό περιβάλλον. Τέλος, δεν υπάρχουν τοπικοί φορείς τέτοιοι που να είναι σε θέση να γνωρίζουν άμεσα τα προβλήματα του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής τους και να έχουν δυνατότητες παρακολούθησης και επέμβασης. Οι τοπικοί φορείς είναι πάντοτε οι δυνητικά καλύτεροι γνώστες γιατί ζουν κοντά στα προβλήματα και μπορούν να προσφέρουν τι πιο ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες λύσεις. Φορείς που συνδυάζουν και τα τρία προαναφερθέντα στοιχεία είναι τα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας.
Ένα Μουσείο Φυσικής Ιστορίας ασχολείται κυρίως με τον φυσικό κόσμο, οι υλικές αποδείξεις του οποίου διατηρούνται με τη μορφή συλλογών φυσικής ιστορίας που συνήθως χωρίζονται σε ζωολογικές, βοτανικές και γεωλογικές. Αυτές οι συλλογές και τα δεδομένα που συνδέονται με αυτές, αποτελούν τη βάση για την έρευνα και τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες κάθε μουσείου.
Τα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας αποτελούν τη βάση για τη καταγραφή της ποικιλότητας της ζωής και γενικότερα του φυσικού κόσμου, για τη διαλεύκανση των εξελικτικών σχέσεων ανάμεσα στους οργανισμούς, για τον εντοπισμό των παλιών και των σημερινών κατανομών της ζωής στη Γη και για τη κατανόηση των διαδικασιών που οδηγούν στην ποικιλότητα τη ζωής και του φυσικού κόσμου και που διαμορφώνουν τη μορφή και τη λειτουργία της γης. Όπως οι βιβλιοθήκες, οι συλλογές τέχνης και τα αρχαιολογικά μουσεία είναι οι χώροι εναπόθεσης και διατήρησης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, έτσι και τα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας αποτελούν μόνιμες και αυξανόμενες αποθήκες της φυσικής κληρονομιάς. Ταυτόχρονα, τα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας παίζουν έναν βασικό ρόλο ως εκπαιδευτικοί οργανισμοί. Η ιστορία της Γης παρουσιάζεται με τη βοήθεια αντικειμένων που διατηρούνται στις συλλογές των μουσείων αυτών. Έτσι αυτά τα μουσεία πρέπει να συνδυάζουν την ευχαρίστηση και την ψυχαγωγία μαζί με την πληροφόρηση και την εκπαίδευση.
Ένα πλήρες Μουσείο Φυσικής Ιστορίας αποτελείται στην ουσία από δύο μουσεία: ένα εσωτερικό μουσείο για τους επιστήμονες και ερευνητές και ένα εξωτερικό μουσείο για το κοινό. Το εσωτερικό μουσείο αποτελείται από τις συλλογές και τους ανθρώπους που τις φροντίζουν και τις μελετούν. Το εξωτερικό μουσείο αποτελείται από όλες τις παραδοσιακές μεθόδους παρουσίασης εκθεμάτων και από προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που μεταφέρουν τη γνώση του εσωτερικού μουσείου στο κοινό.
Στον Ελληνικό χώρο σήμερα υπάρχουν ελάχιστα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας τα περισσότερα από τα οποία δεν είναι οργανωμένα και δεν είναι γνωστό το τι περιέχουν. Δυστυχώς η Ελλάδα δεν πέρασε από την αναγεννησιακή φάση της Δυτικής Ευρώπης και δεν ανέπτυξε την αγάπη και το σεβασμό για το φυσικό περιβάλλον. Ένας διαρκής αγώνας για επιβίωση σαν κράτος τα τελευταία 150 χρόνια σε συνδυασμό με την προηγούμενη κατοχή τεσσάρων αιώνων δεν επέτρεψαν τη δημιουργία παράδοσης γύρω από τις φυσικές επιστήμες, ιδιαίτερα τις επιστήμες της ζωής.
